«Цирроз» сөзін естігенде, адамдардың көп бөлігі маскүнемдік туралы ойлайды. Олар дұрыс ойлайды, бірақ соңына дейін емес. Өйткені бауыр циррозы тек алкогольді шамадан тыс қабылдау нәтижесінен ғана болмайды. Дамыған елдерде ол ересек халық арасында өлім-жітімнің алты негізгі себептерінің қатарына кіреді¹ және тенденция төмендемейді. Адамдар сезіктенбейтін осы аурудың көптеген себептері бар. Төменде айтып өтеміз: бауыр циррозын не туғызады және осы қатерден мүмкіндігінше қалай қорғануға болады.

Цирроз деген не?

Бауыр циррозы ешқашан кенеттен пайда болмайды. Бұл мүшенiң ұзақ уақыт бойы ауруының, тұрақты қабыну өзгерістері, қызмет тіндерінің дәнекер тінге айналуының соңғы кезеңі. Алдымен фиброз пайда болады, яғни ұзақ және кейде ағзаға білінбейтін аурудан кейін, бауыр өзінің қызметін орындауды тоқтатады, бауырда осыған қабілетті жасушалар қалмайды. Ауру жылдары гепатоциттердің геномын өзгертеді¹ және олар тек өз функцияларын ғана емес, сонымен қатар бөлісу қабілетін де жоғалтады. Яғни, бауыр енді қайта қалпына келе алмайды, ол жай дәнекер тінді конгломератқа айналады. Бұл төмендегідей асқынуларға алып келеді:

• – түйнеліп кеңейген өңеш тамырларынан қан кету
• – асцит (құрсақ қуысында сұйықтықтың жиналуы)
• – кенет іш пердесінің қабынуы
• – бауыр комасы
• – қан ұйығыштығының бұзылуы
• – гепатоцеллюлярлық карцинома (бауыр обыры)және тағы басқалар

Соңында бауыр циррозына алып келетін көптеген себептер бар. Олар жиырмадан аса!² Ал цирроздың жалғыз емі– симптоматикалық ем мен бауырды ауыстырып отырғызу.

Цирроз себебі

Уытты заттар, жұқпалар, тұқым қуалаушылық аурулардың гендік механизмінің әсері есебінен ұзақ уақыт созылмалы қабыну өте қиын таусылмас биохимиялық реакциялардың басталуына алып келеді. Ол, өз қатарында, алғашқы қабынуды тоқтатуға бағытталған, бірақ соңында дәнекер тіннің пайда болуын күшейтеді. Дәнекер тін – бұл сау ағза мен зақымдалу ошағының арасындағы қорғаныш қабырғасы.

Шырғала шеңбер пайда болады. Егер фиброз кезеңінде осы тізбекті үзуге, фиброздың пайда болу үдерісін тоқтату мүмкін болса, цирроз пайда болғанда ол қайтымды емес. Цирротикалық өзгерістерге басқалардан жиі алып келетін бауыр тінінің зақымының негізгі себептері бар. Олар төмендегідей:

Алкоголь

Дәл алкогольді ұзақ уақыт бойы жүйелі қабылдау бауырдың өзгеруінің алғашқы себептері болып табылады. Түрлі деректер бойынша, этил спиртімен улану үлесіне 40%-дан 80%-ға дейін цирроз жағдайлары келеді¹. Және, айтқандай, ДДСҰ ойынша қауіпсіз доза жоқ. Дегенмен сусындардың дозасы мен күштілігі, аурудың ауырлығы мен мерзімінің корреляциясы бар. Бауырдың салдарлық ауруларының бар болуы да цирроздың пайда болу мерзімін жылдамдатады. Қалай болсын, этил спиртіне тәуелді адам бауыры өзгерудің бірнеше сатысынан өтеді:

• – бауырдың майлы дистрофиясы немесе жіті алкогольді гепатит
• – фиброз
• – цирроз

Алкогольден бас тартып, дер уақытында ем алған мүше қайта орнына келетіні туралы есте сақтаған маңызды. Жасушалардың қалпына келуі майлы дистрофия мен фиброздың алғашқы сатысында мүмкін. Сондықтан, алкогольден бас тарту мен дер кезіндегі ем патологияның дамуын тоқтатады.

Жұқпалар

Бауыр циррозының дамуы үшін ең елеулі жұқпалар – вирусты гепатиттер. Ең алдымен: В мен С вирусты гепатиттері. А гепатиті немесе Боткин ауруы созылмалы түрге өтпейді, әйткенмен қауіпті болуы мүмкін, әсіресе балалар үшін, бірақ циррозға алып келмейді.

Ал В мен С гепатиттері созылады, вирустар ұзақ уақыт бойы гепатоциттерді симптомсыз құртуы мүмкін, және соңында адам цирроз алдындағы сатыда екенін кенет біледі.

В мен С гепатитін алдын алу шаралары:

• – B гепатитінен вакциналау (С-ға вакцина жоқ)
• – қорғалған жыныстық қатынастар
• – маникюр, стоматологиялық бөлмелерде асептикалық және антисептикалық шараларды ұстану
• – медициналық аспаптарды міндетті түрде залалсыздандыру.

Және жиі көктамыр ішілік немесе бұлшықетке инъекция жасаулары қажет адамдарға – тек бір реттік шприцтер, инелер мен тағы басқаларды қолдану.

Дәрі-дәрмектер

Қазір көптеген дәрі-дәрмектер дәріханада рецептісіз қолжетімді. Оның қауіптілігі, бірінші көзге қарапайым болып көрінетін дәрілік заттар, шөп дәрілер болсын, ББҚ-лар, дәрумендер бауырдың жіті немесе созылмалы зақымдануын туғызып³ және кейде циррозға алып келуі мүмкін. Сондықтан өздігінше емдеумен айналыспай, дәрігердің көрсетілімдерін ұстанып, және сізге дәрігер ұсынатын тәсілдерді өз бетімен ұғыну өте маңызды. Емделуші де білімді болуы тиіс.

Егер кейбір себептер бойынша уытты заттарды қолдану қажет болса, көмекке гепатопротекторлы дәрілік заттар келеді, олар бауырды жағымсыз әсерлерден қорғауға арналған. Гепатопротекторлардың түрлері туралы көрші мақалада айтып береміз.

Цирроз симптомдары

Кейде емделушіде цирроз дамып жатқанын немесе дамығанын келесідей симптомдар айтып бере алады:

• – жоғары қан кету
• – іште тамырлық суреттің күшеюі
• – семіздік болмаса да іштің ұлғаюы
• – аяқтағы ісіктер
• – диспепсиялық бұзылулар (кебу, іш өту, іш қату, жүрек айну)
• – оң қабырға астында ауырлық пен ауыру сезімі
• – әлсіздік, еңбекке қабілеттілігінің төмендеуі

Егер осы симптомдардың бірнешеуі сізді мазаласа, дәрігерге көрініп, өзіңіздің қорқынышыңыз туралы айтыңыз. Мүмкін, Сізге билиарлы жүйені тексеру қажет.

При слове «цирроз», первым делом большинство людей думают об алкоголизме. Они правы, но не до конца. Ведь цирроз печени может оказаться исходом не только злоупотребления алкоголем. В развитых странах он входит в число шести основных причин смертности среди взрослого населения¹ и тенденция не снижается. Есть много причин этого заболевания, о которых люди даже не подозревают. Ниже расскажем: что вызывает цирроз печени и как по возможности защититься от этой опасности.

Что такое цирроз?

Цирроз печени никогда не возникает внезапно. Это конечный этап длительной болезни органа, постоянных воспалительных изменений, перерождения функциональной ткани в соединительную. Сначала развивается фиброз, то есть после долгой и порой незаметной для организма болезни, печень перестаёт выполнять свои функции, в ней не остаётся клеток, способных на это. Нарушается кровоснабжение органа. Годы болезни меняют геном гепатоцитов¹ и они теряют не только свои функции, но и способность делиться. То есть печень уже не может регенерировать, она просто превращается в соединительнотканный конгломерат. Это приводит к серьёзным осложнениям, таким, как:

• – кровотечениям из варикозно расширенных вен пищевода
• – асциту (накоплению жидкости в брюшной полости)
• – спонтанным перетонитам
• – печёночной коме
• – нарушениям свёртываемости крови
• – гепатоцеллюлярной карциноме (раку печени) и так далее.

Существует множество причин, которые могут привести в итоге к циррозу печени. Их более двадцати! ² А единственное лечение цирроза ― симптоматическая терапия и пересадка печени.

Причины цирроза

Длительное хроническое воспаление за счёт воздействия токсических веществ, инфекций, генных механизмов наследственных заболеваний приводит к тому, что запускается очень сложный каскад биохимических реакций. Он в свою очередь, нацелен на то, чтобы подавить первичное воспаление, но в итоге лишь усиливает образование соединительной ткани. Ведь соединительная ткань ― это защитная стена между здоровым организмом и очагом поражения. Возникает порочный круг. И если на этапе фиброза ещё возможно разорвать такую цепь, остановить процесс фиброобразования, то, когда возникает цирроз это уже необратимо. Есть основные причины повреждения печёночной ткани, которые чаще остальных приводят к цирротическим изменениям. Вот они.

Алкоголь

Именно длительное систематическое употребление алкоголя является первой изпричин перерождения печени. По разным данным на долю интоксикации этиловым спиртом приходится от 40 до 80% случаев цирроза¹. И, кстати, по мнению ВОЗ безопасной дозы нет. Хотя есть корреляция дозы и крепости напитков с тяжестью и сроками болезни. Наличие фоновых заболеваний печени тоже ускоряет сроки возникновения цирроза. Но так или иначе печень человека, зависимого от употребления этилового спирта проходит несколько стадий изменений:

• – жировая дистрофия печени или острый алкогольный гепатит
• – фиброз
• – цирроз

Очень важно помнить, что в случае отказа от алкоголя и своевременном лечении орган восстановится. Регенерация клеток возможна на стадии жировой дистрофии и начальных стадиях фиброза. Поэтому, отказ от алкоголя и своевременная терапия остановят развитие патологии.

Инфекции

Самые значимые инфекции для развития цирроза печени ― вирусные гепатиты. В первую очередь: вирусы гепатита B и C. Гепатит А или болезнь Боткина не переходит в хроническую форму, хотя может оказаться очень опасным, особенно для детей, но к циррозу не приведёт.

А вот гепатиты B и C хронизируются, вирусы могут очень долго бессимптомно уничтожать гепатоциты и в итоге часто бывает так, что человек обнаруживает, что он уже на стадии предцирроза совершенно внезапно.

Мерой профилактики гепатитов B и C будет:

• – вакцинация от гепатита B (от С вацин нет)
• – защищённые половые контакты
• – соблюдение мер асептики и антисептики в маникюрных, стоматологических кабинетах
• – обязательная стерилизация медицинского инструментария.

Также для всех, кто вынужден часто делать внутривенные или внутримышечные инъекции ― использование только одноразовых шприцев, иголок и так далее.

Медикаменты

Сегодня многие лекарства доступны в аптеках без рецептов. Опасность в том, что даже самые простые на первый взгляд препараты, даже травяные, БАДы, витамины могут вызвать острое или хроническое поражение печени³ и порой привести к циррозу. Поэтому очень важно не заниматься самолечением, следовать назначениям врача и конечно, самостоятельно вникать в методы, которые вам предлагает врач.

Пациент тоже должен быть образован.

Если по ряду причин приходится принимать токсичные лекарства: тут на помощь приходят гепатопротективные препараты, которые призваны защитить печень от негативного воздействия. О видах гепатопротекторов мы расскажем в соседней статье.

Симптомы цирроза

Иногда о том, что у пациента развивается или уже развился цирроз печени могут рассказать следующие симптомы:

• – повышенная кровоточивость
• – усиление венозного рисунка на животе
• – увеличение живота без наличия ожирения
• – отёки на ногах
• – диспептические расстройства (вздутие, диареи, запоры, тошнота)
• – чувство тяжести и боли в правом подреберье
• – вялость, понижение трудоспособности

Если несколько симптомов из этого списка вас беспокоят, то обратитесь к врачу и расскажите о своих опасениях. Возможно, вам следует проверить билиарную систему.