Бауыр - адал және үнсіз көмекші. Бауырда жүйке ұштары жоқ, сондықтан бауырдың ұлғаюы мен сыртқы қабығының кеңеюімен байланысты оң жақтағы қабырға асты ауыру – өте қатерлі симптом.¹ Көптеген бауыр ауруларының немесе зақымдануларының бастапқы сатысы іс жүзінде симптомсыз өтеді.²

Бауыр ауруларының симптомдары

Бауыр циррозының симптомдары

Цирроз секілді бауырдың ауыр ауруымен байланысты белгілері байқалмайтын болуы мүмкін.

Осы ауру кезінде дәнекер тіндердің шамадан тыс ұлғаюы болады, бауырдың анатомиялық құрылымы өзгереді, аномальді фиброзды түйіндер пайда болады. Алайда бауырдың осы ауруының клиникалық көрінісі соншалықты алуан түрлі, кейде диагнозды қате қою мүмкін. Аз белсенді цирроз кезінде науқасты жоғары шаршағыштық, қызыл иектің қанауы, зәрдің мерзімді қараюы алаңдатуы тиіс.³

Аурудың шырқауына қарай үлкен дәреттің бұзылуы, жоғары газ түзілу, тәбеттің төмендеуімен білінетін диспепсиялық бұзылулар қосылуы мүмкін. Мерзімді дене қызуының субфебрильдіге немесе қалыпты сандарына дейін (Цельсий бойынша 38 градустан жоғары емес) жоғарылауы мазалайды. Буындарда ұшқыр ауыру мазалауы мүмкін, шаршағыштық жоғарылайды, жүйке жүйесі тұрақсыз, құбылмалы болады, ұйқының түрлі бұзылулары дамиды.⁶

Бауыр қызметінің бұзылуы туралы сигнал беретін ең маңызды және айқын симптомдарының бірі холестаз белгілері, атап айтқанда сарғаю, несеп және нәжіс түсінің өзгеруі болуы мүмкін. Сарғаю - тері мен шырыштың бояуының өзгеруі қандағы негізгі өт пигменті билирубин деңгейі күрт жоғарылаған кезде дамиды. Билирубин - гемоглобин ыдырауының метаболиттерінің бірі, қалыпты жағдайда өттің, демек, нәжістің бояуын береді. Сондықтан, кейде бауырдың жіті зақымдануы кезінде нәжістің түсі де өзгеруі мүмкін, ол ақшыл болады, ал зәрдің түсі күңгірт реңкті болады. Мұндай жағдайлар жіті гепатиттер мен холециститтер кезінде жиі пайда болғанмен, циррозда да кездесе алады. Бірақ циррозға сарғыш, кейде жасыл реңкті тері түсі тән.

Ауру ұзақ уақыт бойы созылып немесе белсенді түрге ауысса, қақпалық көктамыр жүйесінде гемодинамиканың бұзылуымен байланысты белгілер – қақпалық гипертензия қосылады. Бауыр тамырлары мен төменгі қуыс көктамырда әрдайым жоғары қысым себебінен көкбауыр ұлғаяды, асқазан-ішек жолдары мүшелерінің тамыры кеңейеді, іш қуысында ұйыма жалқаяқ - асцит жиналады, бауыр энцефалопатиясы дамиды. Құрсақ қабырғасында кәдімгі сурет пайда болады – «медуза басы» синдромы: көк толған тамырлар иректі сызық түрінде шығып тұрады.⁶

Белсенді түрде өтетін цирроз кезінде тынышсыздану себебі ретінде оң жақ қабырға астында сыздаған ауыру, сарғайған шелдер, іштің кебуі, тығыздалған бауыр болуы мүмкін.⁴ Емделушілер майлы, қуырылған тамақтан, алкогольден жиреніп, оларды жиі жүрек айну, кейде құсу мазалайды.⁶

Бауыр циррозы бар емделушілерге алкогольден бас тарту, гепатоуытты дәрілік заттардан алыс болуға және вирусты гепатиттерді жұқтырудан сақ болуға кеңес беріледі. Сондай ақ науқастарға дәрілік ем мен №5 диетаны жазып береді.^{4, 5}

Бауырдың алкогольді емес майлы ауруы:симптомдары

Бауырдың алкогольді емес майлы ауруы (алькогольді емес стеатогепатит, БАЕМА) – бауырдың май басу мен қабынудың ілеспелі белгілері бар стеатоз ағымының нұсқасы. Аурудың қалыптасу ерекшелігі емделушілер ауруының тарихында алкогольді анамнездің жоқ болуы: олар алкогольді шамадан тыс қабылдамаған, ал 42% адамдарда ешқандай стеатозға итермелеуші факторлар анықталмады.⁶

БАЕМА жағдайларының бөлігі емделушілерде көмірсулы және майлы алмасудың бұзылуына алып келетін инсулинге төзімділік пен метаболизмдік синдромның бар болуымен байланысты. Басқа БАЕМА уытты және басқа бауырды зақымдайтын факторлар, мысалға кейбір дәрілік заттарды қабылдау, бауыр-өт жүйесі мен АІЖ мүшелерiнiң жұмысының өрескел бұзушылық, тиімсіз диета және т.б. әсерімен дамиды.

БАЕМА қандай да бір өзіне тән байқалуы жоқ. Кейде іште жағымсыз сезімдер, оң жақтағы қабырға астында немесе төстің төменгі жағында ауыспалы сыздап ауыру білінеді, жеңіл немесе орташа деңгейдегі астения (жалпы әлсіздік) білінеді. Бауыр ұлғаюы мүмкін, ал көкбауыр бауырдың осы ауруында өте сирек ұлғаяды.

БАЕМА өзіне тән аурулармен байланысты: көптеген науқастарда артық дене массасы бар, ал елеулі бөлігінде (әрқашан емес) – инсулинге төзімділік пен инсулинге тәуелсіз қант диабеті.⁶

Холецистит симптомдары

Холецистит (өт қабының қабынуы) – өт өзегінің бітелуі мен қабынудың дамуымен байланысты өт қабына тас байлану білінуінің бірі.

Аурудың бастапқы кезеңдерінде, бауырмен байланысты тастың болмашы көлемінде шағымдар мен клиникалық белгілері жоқ болуы мүмкін. Егер жіті холецистит пайда болса, егер тас өзектің бітелуіне алып келсе, иық, арқа, жауырын, мойын, төске таралатын төс шеміршек астында сыздаған аурудың пайда болуы мүмкін. Емделуші ауыру қатты болмайтын дене қалпын табуға тырысады, мазасызданады, оның ұйқысы бұзылады, астения дами бастайды.

Осы ауруға дене қызуының көтерілуі, ащы дәм, іш қату мен іш кебу ілеспелі болуы мүмкін. Дегенмен, бұл жерде де диагностикамен мәселе туындауы мүмкін, әсіресе холецистит өзіне тән емес өтетін 60 жастан асқан адамдарда, бауыр қалыпты көлемінде болып, жергілікті және жалпы реакциялар әлсіз айқындалады, белгілерін холециститпен байланыстыру қиын болып, ауру жиі перитонитпен «аяқталады».⁵

Созылмалы холециститтің жеңіл асқынбаған түрін емдеу тәртіпті, диета мен емдік терапияны ұстаумен шектеледі.⁵ Хирургиялық әрекеттерді холециститтің асқынған түрі немесе асқынусыз созылмалы ағымы кезінде жасалады.⁵

Бауыр ауруларының симптомы не болуы мүмкін?

Бауыр ауруларын ақытылы диагностикалау сәтті емдеп шығуға көп мүмкіндік береді. Дәл осы себептен кез келген, өзіне тән емес симптомдар мен белгілерге мән беру қажет. Шаршағыштық, жүрек айну, тәбеттің жоғалуы, оң жақ бүйірдегіауырлық пен тері қышымасы бауырмен байланысты аурулар, күрделі проблемалар туралы белгі бере алады.. Айқын білінетін симптомдар – сарғаю, зәр мен нәжіс түсінің өзгеруі, соңғы кезеңдерде немесе аурудың жіті ағымы жағдайында байқалады.³

Бірақ кейде шелдің болар-болмас сарғаюы бауырдың ұзақ уақыт бойы жүріп жатқан зақымдануы туралы айта алады. Сондықтан, тіпті елеусіз симптомдарға назар аудару маңызды.

Көбісі дімкәстік симптомдары дәл бауырмен байланысты екенін болжамай, оларды қатты шаршағандық немесе дұрыс тамақтанбаудан деп түсіндіріп, бұзылулардың ауыр емес себептерін көруге бейім. Депрессиялық жағдайлар, көңіл — күй мен жұмысқа қабілеттіліктің өзгеруі, ұйқының, назардың , концентрацияның бұзылуы және тағы басқалар бауыр энцефалопатиясының - гепато-билиарлық жүйе қызметінің бұзылуы аясындағы мидың зақымдануының белгілері болуы мүмкін.

Бауыр аурулары кезінде өзін өзі емдеу әрекеттері, соның ішінде халық медицинасы тәсілдерімен, дәрігерге көріну уақытын созу ағымның ауыр түріне ,аурудың асқынуларына алып келуі ,тиімсіз емнің себебі болуы мүмкін. Дәл осы себептермен бауыр жұмысының кез келген бұзылуларын дер кезінде анықтау үшін жылдық зерттеуден өту маңызды. Кез келген аурулармен немесе бауыр жұмысының бұзылуымен байланысты бола алатын алғашқы белгілер пайда болғанда дәрігерге қаралыңыз.⁴

Печень — это преданный и молчаливый помощник. Дело в том, что в ней нет нервных окончаний, поэтому боль в правом подреберье связанная с увеличением печени и растяжением ее поверхностной оболочки — это уже очень тревожный симптом.¹ Начальные стадии многих заболеваний печени или ее повреждений протекают практически бессимптомно.²

Симптомы заболеваний печени

Симптомы цирроза печени

Незамеченными могут быть признаки, связанные с такой серьезной болезнью печени, как цирроз.

При этом заболевании происходит избыточное разрастание соединительной ткани, изменяются анатомические структуры печени, образуются аномальные фиброзные узлы. Однако клиническая картина данного заболевания печени настолько многолика, что с диагнозом можно ошибиться. При малоактивном циррозе больного должны насторожить повышенная утомляемость, кровоточивость десен, периодическое потемнение мочи.³

По мере прогрессирования болезни могут присоединиться диспепсические расстройства, которые проявляются нарушениями стула, повышенным газообразованием, снижением аппетита. Периодически беспокоит повышение температуры тела до субфебрильных или умеренных цифр (не выше 38 градусов по Цельсию). Могут беспокоить летучие боли в суставах, повышается утомляемость, нервная система становится лабильной, неустойчивой, развиваются различные нарушения сна.⁶

Одними из самых значимых и ярких симптомов, сигнализирующих о нарушении функции печени могут служить признаки холестаза, а именно желтуха, изменение цвета мочи и кала. Желтуха — изменение окрашивания кожи и слизистых развивается тогда, когда в крови резко повышается уровень билирубина, основного желчного пигмента. Билирубин — один из метаболитов распада гемоглобина, в норме придаёт окрашивание желчи, а следовательно и калу. Поэтому, иногда при острых поражениях печени может изменяться и цвет кала, он становится белёсый, а моча приобретает тёмный оттенок. Хотя чаще такое возникает при острых гепатитах и холециститах, может встречаться и при циррозе. Но для цирроза более характерно именно желтушное, иногда с зеленоватым оттенком окрашивание кожи.

Когда заболевание продолжается длительно или переходит в активную форму, присоединяются признаки, связанные с расстройством гемодинамики в системе воротной вены — портальная гипертензия. Из-за постоянно повышенного давления в сосудах печени и нижней полы вены увеличивается селезенка, расширяются вены органов желудочно-кишечного тракта, в полости живота скапливается серозный выпот — асцит, развивается печеночная энцефалопатия. Появляется типичный рисунок на передней брюшной стенке — симптом «голова медузы»: синие переполненные вены выступают в виде извилистых линий.⁶

При активно протекающем циррозе поводом для беспокойства может быть тупая боль в правом подреберье, пожелтевшие склеры, вздувшийся живот, уплотненная печень.⁴ Пациенты отмечают отвращение к жирной, жареной пище, алкоголю, их часто беспокоит тошнота, иногда рвота.⁶

Людям, страдающим циррозом печени, рекомендуется отказаться от употребления алкоголя, избегать приема гепатотоксичных препаратов и остерегаться инфицирования вирусными гепатитами. Также обычно больным назначают лекарственную терапию и диету №5.^{4, 5}

Неалкогольная жировая болезнь печени: симптомы

Неалкогольная жировая болезнь печени (неалкогольный стеатогепатит, НАЖБП) — вариант течения стеатоза с сопутствующими признаками жирового перерождения и воспаления печени. Особенностью формирования развития болезни является отсутствие алкогольного анамнеза в истории болезни пациентов: они не злоупотребляли алкоголем, а у 42% людей не было обнаружено вообще никаких предрасполагающих к стеатозу факторов.⁶

Часть случаев НАЖБП связана с наличием у пациентов с инсулинорезистентности и метаболического синдрома, что приводит к нарушениям углеводного и липидного обмена. У других НАЖБП развивается под влиянием токсических и других повреждающих печень факторов, например приема некоторых лекарственных препаратов; грубых нарушений работы гепато-билиарной системы и органов ЖКТ; нерациональной диеты и т. д.

Каких-то типичных проявлений у НАЖБП нет. Иногда могут отмечаться неприятные ощущения в животе, преходящие ноющие боли в правом подреберье или под ложечкой, отмечается астения (общая слабость) легкой или средней степени. Может быть увеличена печень, а вот селезенка при этом заболевании печени увеличивается очень редко.

НЖБП связана с типичными заболеваниями: у большинства пациентов отмечается избыточная масса тела, а у значительной части (но не всегда) — инсулинорезистентность и инсулиннезависимый сахарный диабет.⁶

Симптомы холецистита

Холецистит (воспаление желчного пузыря) — одно из проявлений желчнокаменной болезни, связанное с обтурацией желчного протока и развитием воспаления.

На начальных этапах болезни, при незначительных размерах камня связанные с печенью жалобы и клинические признаки могут отсутствовать. Если же возникает острый холецистит, если камень приводит к обструкции (закупорке) протока, то возможно появление острой боли под ложечкой, распространяющейся в плечо, спину, лопатку, шею, под грудину. Пациент пытается найти позу, в которой боль не будет сильной, беспокоится, у него нарушается сон, развивается астения.

Этому заболеванию могут сопутствовать повышение температуры, горечь во рту, запоры и метеоризм. Впрочем, и здесь с диагностикой могут возникнуть проблемы, особенно у людей старше 60 лет, в случае которых холецистит протекает нетипично, печень сохраняет нормальные размеры, местные и общие реакции выражены слабо, признаки трудно увязать с холециститом и болезнь нередко «заканчивается» разлитым желчным перитонитом.⁵

Лечение легких неосложненных форм хронического холецистита обычно ограничивается соблюдением режима, диеты и лечебной терапией.⁵ Хирургическое вмешательство проводят при осложненных формах холецистита или же при хроническом течении вне фазы обострения.⁵

Что может быть симптомом заболеваний печени?

Своевременная диагностика заболеваний печени дает больше шансов на успешное излечение. Именно поэтому так важно уделять внимание любым, даже неспецифическим симптомам и признакам. Усталость, тошнота, потеря аппетита, тяжесть в правом боку и кожный зуд могут сигнализировать о заболеваниях, серьезных проблемах с печенью. Ярко выраженные симптомы — желтуха, изменение цвета мочи и кала, наблюдаются на более поздних стадиях или в случае острого течения болезни.³

Но иногда именно незначительная желтушность склер может говорить о длительно протекающем поражении печени. Поэтому важно обращать внимание даже на незначительные симптомы.

Многие не предполагают, что симптомы недомогания связаны именно с печенью и склонны видеть менее серьёзные причины расстройств, объясняя их переутомлением или неправильным питанием. Тогда, как депрессивные состояния, изменение настроения и работоспособности, нарушения сна, внимания, концентрации и так далее могут быть признаками печёночной энцефалопатии — поражения мозга на фоне нарушения функции гепато-билиарной системы.

Попытки самолечения при заболеваниях печени, в том числе методами народной медицины, оттягивание времени обращения к врачу могут привести к тяжелой форме течения, осложнениям заболеваний, стать причиной неэффективного лечения. Именно поэтому так важно проходить ежегодное обследование для своевременного выявления любых нарушений работы печени. Обращайтесь к врачу при появлении первых же признаков, которые могут быть связаны с любой болезнью или нарушением работы печени.⁴